Kolonia susła perełkowanego

Kolonia susła perełkowanego w Świdniku to jedno z najbardziej nietuzinkowych miejsc na mapie przyrodniczych atrakcji Polski. Położona na terenie trawiastego lotniska, w obrębie specjalnego obszaru ochrony siedlisk Natura 2000, stanowi nie tylko ważne schronienie dla jednego z najbardziej zagrożonych gryzoni Europy, ale również fascynujący przykład skutecznej ochrony przyrody w warunkach silnej antropopresji. To miejsce, gdzie historia, przyroda i działalność człowieka splatają się w wyjątkową opowieść o przetrwaniu, zmianach i nadziei na przyszłość.

Historia powstania kolonii

Początki świdnickiej kolonii susła perełkowanego sięgają lat osiemdziesiątych XX wieku. Wówczas, w wyniku przypadkowej introdukcji, na teren lotniska trafiło kilkadziesiąt osobników odłowionych w okolicach wsi Chochłów na Zamojszczyźnie. Przewiezione przez prywatne osoby gryzonie szybko zadomowiły się na rozległych, trawiastych terenach, które okazały się dla nich idealnym siedliskiem. Kolonia zaczęła się dynamicznie rozrastać, osiągając na przełomie lat 90. i 2000. status największego skupiska tego gatunku w Europie. W szczytowym momencie liczebność świdnickiej populacji oceniano nawet na ponad 12 tysięcy osobników.

Znaczenie przyrodnicze i ochrona

Suseł perełkowany (Spermophilus suslicus) to niewielki gryzoń z rodziny wiewiórkowatych, objęty ścisłą ochroną gatunkową. Jego naturalne siedliska to otwarte, stepowe tereny z niską roślinnością, które umożliwiają szybkie wykrywanie zagrożenia. W Polsce gatunek ten występuje już tylko w kilku izolowanych koloniach, a świdnicka populacja przez lata była kluczowa dla przetrwania całego gatunku w kraju. Drastyczny spadek liczebności susłów w Polsce wiązał się z intensyfikacją rolnictwa i zanikiem pastwisk, co doprowadziło do fragmentacji i izolacji siedlisk. W Świdniku, dzięki systematycznemu koszeniu traw i ograniczonej presji drapieżników, populacja długo utrzymywała się na wysokim poziomie.

Zmienne losy kolonii

Ostatnie lata przyniosły jednak wyzwania dla świdnickiej kolonii. Przegęszczenie, niekorzystne warunki pogodowe, a także obecność drapieżników doprowadziły do gwałtownego spadku liczebności. Z populacji liczącej tysiące osobników pozostało zaledwie kilkadziesiąt, a według niektórych szacunków nawet poniżej dziesięciu. W odpowiedzi na kryzys podjęto działania reintrodukcyjne – do Świdnika sprowadzano susły z innych, liczniejszych kolonii, m.in. z rezerwatu „Popówka” w gminie Miączyn. Choć nie wszystkie próby zakończyły się sukcesem, obecnie populacja powoli się odbudowuje, a monitoring i ochrona czynna są prowadzone nieprzerwanie.

Unikalność siedliska

Kolonia susła perełkowanego w Świdniku zajmuje około 20 hektarów trawiastego lotniska, stanowiącego użytek ekologiczny oraz część większego obszaru Natura 2000 o powierzchni ponad 120 hektarów. Teren ten, regularnie koszony i pozbawiony wysokiej roślinności, zapewnia susłom optymalne warunki do życia. Gryzonie kopią tu rozległe systemy nor, w których spędzają większość życia, a na powierzchnię wychodzą głównie w poszukiwaniu pożywienia – młodych pędów traw, nasion oraz owadów. W okresie jesienno-zimowym zapadają w hibernację, która trwa nawet pół roku.

Znaczenie kulturowe i symboliczne

Suseł perełkowany stał się nieformalną maskotką Świdnika i lokalnego lotniska. Jego obecność wpłynęła na decyzje związane z planowanymi inwestycjami – zarówno cywilnymi, jak i wojskowymi. Plany budowy nowych obiektów były wielokrotnie modyfikowane lub wstrzymywane ze względu na konieczność ochrony tego cennego siedliska. Kolonia susła znalazła się także w centrum działań edukacyjnych i promocyjnych, mających na celu podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców regionu.

Obserwacja i zwiedzanie

Obserwacja susłów perełkowanych w ich naturalnym środowisku to wyjątkowe przeżycie, szczególnie dla miłośników przyrody i fotografii. Najlepszy czas na wizytę przypada na wiosnę i lato, gdy gryzonie są najbardziej aktywne. Teren lotniska nie jest ogólnie dostępny, jednak możliwe są zorganizowane wycieczki oraz wydarzenia edukacyjne, prowadzone przez lokalne instytucje i organizacje przyrodnicze.

Godziny zwiedzania kolonii susła perełkowanego w Świdniku są uzależnione od harmonogramu lotniska oraz organizowanych wydarzeń edukacyjnych. Wstęp na teren lotniska możliwy jest wyłącznie po wcześniejszym uzgodnieniu z zarządcą obiektu lub podczas specjalnych dni otwartych. Dojazd do Świdnika jest dogodny zarówno samochodem (bliskość Lublina, dobre połączenia drogowe), jak i komunikacją publiczną. Wstęp na teren kolonii jest bezpłatny, jednak ze względu na ochronę siedliska obowiązują ścisłe zasady poruszania się i zakaz płoszenia zwierząt.

Wyzwania i przyszłość kolonii

Przyszłość świdnickiej kolonii susła perełkowanego zależy od kontynuacji działań ochronnych, monitoringu oraz współpracy lokalnych władz, naukowców i społeczności. Kluczowe znaczenie mają tu zarówno utrzymanie odpowiednich warunków siedliskowych, jak i dbałość o różnorodność genetyczną populacji. Działania te są niezbędne, by zapewnić przetrwanie tego unikalnego gatunku na Lubelszczyźnie i w Polsce.

Podsumowanie

Kolonia susła perełkowanego w Świdniku to miejsce wyjątkowe pod wieloma względami – zarówno przyrodniczymi, jak i kulturowymi. Stanowi żywy dowód na to, że nawet na terenach silnie przekształconych przez człowieka możliwe jest skuteczne zachowanie cennych gatunków i siedlisk. Obserwacja tych sympatycznych gryzoni w ich naturalnym środowisku dostarcza niezapomnianych wrażeń i inspiruje do refleksji nad rolą człowieka w ochronie przyrody. To także przypomnienie, jak wielkie znaczenie mają nawet najmniejsze ogniwa ekosystemu dla zachowania bioróżnorodności i równowagi w przyrodzie.